بویایی درونی

همانگونه که انسان دارای حواس بیرونی و ظاهریست، به همان نحو نیز دارای حواس باطنی و درونیست. یکی از این حواس درونی بویایی است. بویایی درونی معمولا بعد از فعال شدن حواس درونی بینایی و شنوایی فعال می شود.مولوی در مثنوی معنوی اشاره می کند که اگر یکی از حس های درونی انسان بیدار شود مابقی حس ها نیز به همان نحو و بتدریج بیدار خواهند شد

    چون یکی حس در روش بگشاد بند                          مابقی حس ها همه مبدل شوند

هر عمل یا اندیشه ای که انسان آن را به وجود می آورد دارای فرکانس بخصوصیست که برآن اساس بوی خاصی را تولید می کند که این نو توسط کسانیکه بویایی درونی آنها فعال شده است قابل استشمام است. بسته به درجه اعمال خوب و بد، بویی که از آنها به مشام می رسد نیز تغییر می کند و در شهرها به خاطر نفوس بیشتر و آلودگی نفسانی افراد، بوی بسیار بدی به وجود می آید که گاها بسیار مشمئز کننده و تهوع آورست، علی الخصوص برای کسانیکه بویایی درونیشان بتازگی فعال شده است و قادر به کنترل صحیح و ارادی آن نیستند

یکی از افرادی که در دنیای عرفان در این مورد اشارات مختصری داشته، شمس تبریزی است. شمس در مورد تجلی خداوند بیان می دارد که حق تعالی بویی بسیار مست کننده شبیه عنبر و مشک داردکه قبل از تجلی می توان آن را حس کرد، هر چند در مقایسه با مشک و عنبر بسیار سرمست کننده تر می باشد. وی می گوید

 "  حق تعالی را خود بوییست محسوس همچون مشک و عنبر اما چه ماند به مشک و عنبر! چون تجلی خواهد آمدن آن بوی مقدمه بیایید مست مست شود"

هر چقدر اعمال انسان روحانی باشد و گرایش بیشتری به معنویت داشته باشد و اعمالی که انجام می دهد از روی عشق به خدا باشد بویی که از خود ساطع می کند مست کننده و دلربا خواهد بود. و به همین خاطر بویی که از اساتید واقعی استشمام می شود مست کننده است در رویاهای صادقه نیز می توان این عطر را استشمام کرد که این یکی از نشانه های رویاهای واقعیست.